Het was 37 jaar geleden dat wij in onze aktiekrant voor Amsterdam “Het Amsterdams Weekblad” een oproep plaatsten om het met ondergang bedreigde dorpje Ruigoord te kraken. Een lid van onze buurtaktiegroep in de Nieuwmarkt die wij “Willem de slooper” noemde en zoals je begrijpt met sloopwerk zijn brood verdiende, moest in opdracht van zijn baas leeggekomen huizen in Ruigoord slopen voor plannen die nog verre van zeker waren. Willem vond dat schandelijk, alarmeerde ons en zo gingen wij naar Ruigoord op de fiets en met een camera en werd een aantal korte stukjes met plaatjes en een kaartje geplaats. Artikelen die het dorpje mede hebben helpen redden. Aanstaande zondag wordt een kleine aan Ruigoord gewijde tentoonstelling in het Amsterdams Historisch Museum geopend en omdat je met dat museum nooit zeker ben of ze het wat betreft de recente geschiedenis historisch wel voldoende onderzocht en het bij het rechte eind hebben (de komende week heb ik een artikel gepland met kritiek op een gelijklopende tentoonstelling over de aktiegroep Tomaat in dat zelfde museum) hierbij een stukje dat ik begin dit jaar schreef voor Hans Plomp (Nieuwe Ruigoorder van het eerste uur) voor zijn verjaardag…
November 1972 wordt er een oproep gepubliceerd in het Amsterdams Weekblad ondertekent door H. de Jong uit Ruigoord om de met sloop bedreigde leeggekomen woningen in het dorpje Ruigoord te kraken en daarmee het dorp – al was het dan tijdelijk – nieuw leven in te blazen. De oproep heeft succes. Nu, iets meer dan 38 jaar later bestaat Ruigoord nog steeds omringd door een dijk die het afschermt van wat ooit een gebied met weilanden en sloten was en nu onder een dikke laag zand is verdwenen en deels tot industrie-terrein is omgevormd.
Call in action news paper Het Amsterdam Weeekblad (an activist weekly) November 1972 to squat the threatened village of Ruigoord (at that time a new petro-chemical industry was planned in a new harbour area that would erase the village from the surface of the earth) Drawing on the cover by Bert Griepink.
Het Amsterdams Weekblad was een collectief door vrijwilligers uitgegeven weekkrant, begin 1972 opgericht door een groep jonge mensen sinds meerdere jaren betrokken bij sociale acties in Amsterdam: Provo (1965-1967), Woningburo de Kraker (1967-1969), aktiegroep De Lastige Amsterdammer (1966-1979), Aktiegroep Nieuwmarkt (1970-1976), het ‘underground’ blad OM en andere losse samenwerkingsverbanden. Hoofdkwartier was gevestigd in het pand Keizersstraat 2A waar de eigen kleine drukpers stond die bediend werd door Rob Stolk en Lou van Nimwegen, beiden nauw betrokken bij de eerdere Provobeweging. Die drukpers was enkele jaren daarvoor gekocht van geld dat de Universieits Bibliotheek Amsterdam betaalde voor de overname van het archief van de Provobeweging (13.000 gulden iets wat sommigen een fabelachtig bedrag voor zo’n verwerpelijke beweging vonden). Dat bedrag was ondergebracht in de Stichting voor een Goed en Goedkoop Leven die het geld deels geinvesteerd had in een drukpers, dit vanuit de wetenschap dat ‘vrijheid van drukpers’ enkel bestaat voor hen die er een hebben.
Ruigoord: the village will disappear under a layer of sand for a chemical industrial area. Already 20 houses have been demolished on order of the Amsterdam municipality. New houses, only 7 to 10 year old, boarded up. In the village there is insecurity, one asks if the plans will be realized at all. Come to Ruigoord!
De kraakbeweging die sinds de winter van 1967 in zijn moderne georganiseerde vorm, met lijsten van leegstaande panden en een juridische en praktische handleiding om zulke leegstaande ruimtes te bezetten, was eerst actief in de Amsterdamse Dapperbuurt en concentreerde zich vervolgens in de met sloop bedreige Nieuwmarktbuurt waar vele onklaar gemaakte woningen stonden. Aangezien een groot deel van deze buurt zou moeten wijken voor de aanleg van een ondergrondse metro (die de net gebouwde slaapwijk Bijlmermeer moest verbinden met de binnenstad) en boven op die metro weer een snelweg geflankeerd door kantoren gepland was, kwam een complex van maatschappelijke problemen in het vizier bij de aktievoerders die in de Nieuwmarktbuurt voor zichzelf een woning of werkruimte veroverd hadden: stedebouwkundige functiescheiding in wonen, werken, verkeer en receëren; schaalvergroting; onroerendgoed speculatie; verkeerslawaai en luchtverontreiniging; teloorgang van landelijke gebieden en versjieking van historische volksbuurten. Deze thema’s, die aanvakelijk enkel op buurtniveau aandacht kregen in actiebladen als Geillustreerd Bethaniennieuws, Lastage en Nieuwsmarkt, werden met de oprichting van het Amsterdams Weekblad verbreed en naar het grootstedelijk niveau gebracht. Directe actie werd gecombineerd met onderzoek en eigen weergave van het gebeurde. Schrijven, tekenen, fotograferen, de opmaak, het drukken, het gezamenlijk vergaren van de losse pagina’s, alsook het verzenden van de abonnementen en de distributie van het blad naar boekhandels en het toen nog bestaande dichte netwerk van lokale ‘sigarenboeren’, dat alles was een colectief gebeuren. De intentie was meer activistisch dan literair, de benadering van onderwerpen en schrijfstijl nauwelijks intellectualistisch, eerder populistisch. Woon- en werkomstandigheden van kleine lieden vormden de hoofdmoot met reportages over de stress van tram- en busbestuurders, manipulatie van arbeiders in een autofabriek, slechte huisvesting van gastarbeiders, triestheid van wat ‘kinderspeelplaatsen’ genoemd werden … Ook eigen ervaringen in tijdelijke baantjes van de medewerkenden aan het Amsterdams Weekblad werden omgevormd tot reportages en onthullingen, zoals uitzendburoos = uitzuigburoos; opjagen van kantinepersoneel bij de RAI.
Small map published in the weekly Amsterdams Weekblad showing how to get to the village of Ruigoord.
Begin zeventiger jaren was ook de periode in de gemeentelijke politiek waar burgers niet langer braaf al de beslissingen van bovenaf slikten, een periode waar naarstig gezocht wordt naar beteugeling van deze onvrede die zich vaak in burgerlijke ongehoorzaamheid en directe actie uit. Het instituut ‘ombudsman’ wordt uit Zweden overgenomen (met gemeenteambtenaar Jo Boetje als eerste exponent van dit nieuwe beroep) en het toverwoord ‘inspraak’ is tijdens de vele bijeenkomsten waar zwetende bestuurders zich moeten verantwoorden niet meer dan een eufemisme: er wordt geschreeuwd, men ‘pikt het niet langer’.
An advertisement of the municipality of Amsterdam to attract customers for their new harbor plans found in 1972 in The Holland Herald, a free tourist magazine distributed by KLM and other airway companies flying to the Netherlands, it is commented in an issue of the Amsterdams Weekblad (comments are in Dutch)
Deze trend ook vult in het anderhalfjarige bestaan van het Amsterdamse Weekblad vele bladzijden, waarbij er een nieuwe vorm van participerende verslaggeving ontstaat die betrokkenen bewoners vaak tot steun dient, of het nu boze volkstuinders, roerige Betondorpers in Watergraafsmeer die zich ingesloten zien door verkeersklaverbladen, of strijders tegen de overwoekering door universiteitsbouw op het Roeterseiland zijn. De enkele pagina’s die hierna volgen (in externe link) tonen aan dat oproepen en initiatieven door dit blaadje, dat in een oplage van zo’n duizend exemplaren verscheen, toch verstrekkende en langdurige gevolgen konden hebben.
Tjebbe van Tijen 10/1/2009
the limping messenger 