? SCORE 14/57 DE VOLKSKRANT 31/8/2019
– uw krant heeft geen mening meer –
De ‘V’ favicon (miniem beeldsymbool zoals te zien bij een web-adres) van De Volkskrant is toe aan vervanging, het wordt een ‘?’ inplaats van de ‘V’ want.. “waar is het nieuws”? nog op de (digitale) voorpagina van dit dagblad. Geruime tijd al is het redactioneel beleid om een item (nieuws of opinie) aan te kondigen in de vragende vorm. Vandaag telde ik 14 ?-krantenkoppen op een digitale voorpagina met 57 items.
Het fenomeen begon jaren geleden al met de verkleutering van het nieuws bij staatsomroep NOS waarbij een ‘standing-up’ ankervrouw of -man een reporter in het veld een kleutervraag stelt, opdat kleuterschool Nederland – met smacht wachten op het antwoord – adequaat betroeteld wordt.
Het stijlmiddel van de retorische vraag is een oud paardenmiddel bij de informatieoverdracht sinds de Romeinen van Cicero tot Quintilianus.
Basismodel bij de NOS zijn de stijlfiguren van ‘apocrisis’ (het weerleggen van zijn eigen argumenten) en ‘hypofoor’ (een retorische vraag met een door de spreker zelf gegeven antwoord). De ‘feiten’ van een gekend nieuws-item worden niet direct weergegeven, maar met behulp van een ‘vraag & antwoord spelletje, waarmee de suggestie wordt gewekt dat de reporter in het veld zelf diepgaand onderzoek ter plekke heeft gedaan, terwijl het in de meeste gevallen gaat om een tekst van het NOS-centrum in Hilversum die de reporter voorgekauwd in de mond gelegd krijgt.
Al geruime tijd volgt De Volkskrant deze ?-trend op scherm en papier… waarbij een gekend feit of gekende inhoud in vragende vorm – vaak met een duidend plaatje erbij – op de voorpagina gezet wordt. Een paar dagen terug hoorde ik bij een van mijn sociologisch-onderzoek-sessies van televisietafel-shows, in dit geval Jinek, de nieuwe hoofdredacteur van De Volkskrant uitleggen dat “zijn krant” niet zo zeer “zelf meningen geeft” maar de lezer informeert om deze te helpen bij het “zich vormen van een eigen mening.”
Een krant dus niet als sturende ‘opiniemaker’, maar als smeerolie voor ieders individuele opinie-denkproces. Ik hoorde – bij Jinek – de nieuw aantredende hoofdredacteur (Pieter Klok opvolger van Philippe Remarque) zich in woorden verschuilen achter de ‘de dagelijkse elektronische media pluriforme informatiestroom’ waaraan wij allen blootgesteld zijn. De Volkskrant zo zei hij onthoudt zich – daarom – zoveel mogelijk van een directe en duidelijke eigen stellingname en stelt daarvoor in de plaats (de schijn van) ‘meervoudige waarheid’. Niet affirmatieve maar vragende vorm van ‘nieuws’ en ‘opinie’ zijn nu maatgevend.
‘Propositio’, stellingname wordt vervangen door ‘digressio’, uitwijding, waarbij de de deur van de ‘conclusio’, slotconclusie, vaak open blijft staan of op een kier.
Krant en televisie zijn nu ‘pluriform’. ‘Meningen’ warrelen in het rond en ‘Overtuigingen’ zijn verdacht, echter daar waar de ‘?-krantenkop’ debat suggereert gebeurd vaak het tegenovergestelde.
Wat hoofdredacteuren heden ten dage het meest schijnen te vrezen – en wellicht terecht zo – is dat hun krant geassocieerd kan worden met het hebben van een ‘eigen mening’… nee de krant is geworden tot platvorm van allemans meningen. Staat er vandaag een artikel – nieuws of opinie – in de krant waarin fenomeen A “een kwaad” genoemd wordt, morgen is al te lezen dat het toch “wel meevalt” wat betreft ‘het kwade van ‘A’ en overmorgen dat ‘A’ “juist goed is.” Als je zo’n stellingname debat in een bepaalde krant over wat langere tijd volgt en enige statistiek aanlegt van geponeerde stellingen ten op zichte van een bepaalde kwestie, dan pas wordt het je duidelijk dat er bij de hoofdreactie en wat daaronder geschaard is, toch sprake is van een voorkeur, een mening, maar dat die eerder als een ‘hidden persuader’, verborgen verleider, dan als een duidelijke stellingname gebracht wordt.
Zo bedien je meer klanten, zo houdt je je abonnementenbestand op peil.
Het stijlboek van de De Volkskrant redacteuren zelf schrijft dit over het gebruik van het vraagteken…
Dat het niet om een incident gaat bij de ?-krantenkoppen bij De Volkskrant bewijst dit screenshot van slechts een deel van de steeds ietsje veranderende digitale voorpagina… een paar uur later op zaterdag 31 augustus 2019; ditmaal komt het ‘?’ in 13 van de 52 voorpagina items voor…. waaronder 3 oude bekenden van hierboven en 1 nieuwe.
the limping messenger 