EVELIEN GANS overleden op donderdag 19 juli, “een depressie” schrijft het NRC zonder verdere uitleg, de rest is aan ons om te gissen… (*)
Ken haar uit de midden zeventiger jaren, ze was een kraakster actief in de Amsterdamse Oosterparkbuurt en radicale acties waren haar niet vreemd. Herinner me – al te vaag – debatten in krakerskringen met haar over de mate van ‘compromisloos handelen’…
Dat alles kwam tot bedaren met de jaren, wel bleef dat krakers breekijzer in overdrachtelijke zin in haar wetenschappelijk werk terugkomen, nu als publiciste en onderzoekster. Herinner mij hoe zij in het debat rondom de moord op Theo van Gogh en het het antisemitisme element daarin een stellingname had die mij beviel (**)…
Nog maar kortgeleden kocht ik het eerste deel van haar dubbel biografie van Jaap en Ischa Meijer… Moet bekennen dat ik het forse boek nog niet geheel uitgelezen heb, maar wat ik las heb ik zorgvuldig gelezen en mij beviel de fijnheid van de documentatie die ten grondslag ligt aan haar historisch betoog… nee niet een boek om ‘in een ruk uit te lezen’, in tegendeel proevend lezen en voortdurend doorbladerend naar het notenapparaat. Jaap Meijer is mij al heel lang dierbaar en haar onderzoek geeft meer dan een ‘enkelvoudige waarheid’ over wat hem overkwam en hoe hij handelde… zo hoort geschiedenis te zijn.
Nu moeten we het doen met wat zij aan geschriften heeft nagelaten. Haar gedrukte meningen kunnen we nalezen, maar er komen geen verrassingen meer bij, geproduceerd met haar werktuigen: breekijzer en pen.
~
(*) Het NIOD publiceerde een in memoriam van Frank van Vree, waar te lezen staat dat Eveline zelf een einde aan haar leven gemaakt heeft: “Het bericht, dat zij haar leven heeft beëindigd, komt dan ook hard aan. Ze was nog zo veel van plan, we hadden haar nog zo nodig, ook al was ze sinds anderhalf jaar officieel pensionada.”
https://www.niod.nl/nl/nieuws/een-geengageerde-wetenschapper-in-memoriam-evelien-gans
(**) Een citaat uit het hoofdtsuk ‘Theo van Gogh als fenomeen’ in het haar boek ‘Gojse nijd & joods narcisme – Over de verhouding tussen joden en niet-joden in Nederland’ (1994):
“Theo van Gogh en de redactie van Propria Cures antisemieten? Dat is uiterst aanvechtbaar: hun agressie richt zich immers niet tegen joden in het algemeen, noch roepen zij op tot een al dan niet georganiseerde jodenhaat. Maar onmiskenbaar is dat zij op het randje balanceren – daarvan getuigen ook de steeds wisselende uitspraken van de rechterlijke macht. Als trendy schenders van het taboe flirten ze met het antisemitisme – met name in hun gebruikmaking van stereotypen – en het doelbewust kwetsen lijkt tot levenshouding versteend.
Het blijft intrigerend waarom Theo van Gogh zo populair is en zijn ster nog steeds rijzende, terwijl in zijn schrifturen iedere week dezelfde vijanden en vrienden figureren, dezelfde metaforen en scheldwoorden worden gebruikt, op dezelfde hitsige toon gezongen: Van Gogh is als een statisch personage in zijn eigen film. Het is echter duidelijk – het werd al eerder gesteld – dat hij in een behoefte voorziet. En zoals het een rebel without a cause betaamt, wordt hij geïmiteerd: in zowel Propria Cures en Nait Soez’n als in het obscure Groningse blaadje Reactie (waarin de hoofdredacteur Bart Croughs joodse schrijvers er ondermeer van betichtte naarstig op zoek te gaan naar ‘hun eigen holocaust’) is de invloed van Van Gogh herkenbaar.”
De hele tekst is publieklijk beschikbaar op dbnl
https://www.dbnl.org/tekst/gans007gojs01_01/gans007gojs01_01_0005.php
~
NB haar portretfoto die ik uitknipte is gemaakt door Ernst Coppejans voor een speciaal nummer van Vrij Nederland (digitaal) [ https://www.vn.nl/evelien-gans-in-memoriam/ ]; de boekenkast is een foto van de website van het NIOD waarbij haar naam voorkomt.
the limping messenger 