the limping messenger

Kon het vanmorgen niet laten te reageren op een NRC discussie item van de hand van ‘misdaadeconoom’ Ben Vollaard van de Universiteit van Tilburg, over het onbehandeld opsluiten van veelplegers… omdat ‘vergelding’ en ‘verwijdering uit de samenleving’ de voorkeur zou moeten krijgen.

Jammer nu voor de groep van mensen die de provocatieve stellingen van ‘vergelding’ en ‘verwijdering’ zonder behandeling ondersteunen dat er op onze planeet geen gebieden meer zijn die geroofd kunnen worden om er dan het Nieuw Nederlands Bagno te vestigen. Als je van de niet aan de macht zijnde laagste volksklasse was kon je voor het stelen van een aardappel – in de goede oude tijd in Engeland – al veroordeeld worden tot verbanning naar Australië. Dan toch maar de Antillen behouden en ze omvormen tot Duivelseilanden? De misdadigers geheel en al uit het zicht – gewoon verdwenen voor een x aantal jaren – dat is de wens van ieder niet-weldenkend mens. Het huidige peil van het voorstellingsvermogen van wat modern gevangenschap inhoudt in Nederland is lager dan ooit. Maatregelen die even Draconisch en Totalitair, als Onuitvoerbaar zijn worden met grote regelmaat door politici die zich gevoed weten door deze massale onwetendheid aangedragen, zoals zoiets idioots als het verbieden van porno in gevangenissen. Geschiedenis van de hervorming van het gevangeniswezen in Nederland komt al helemaal niet aan de orde, zodat oudbakken ideeën als ‘eenzame opsluiting’ alsook ‘meer mensen op één cel’ als leuke ideetjes tot in de Tweede Kamer komen te circuleren.

Het is (weer) tijd voor het gevangeniswezen en de hen ondersteunende instellingen om hun taken en opvattingen aan den volke te tonen in wat voor een vorm dan ook. Het huidige 18e eeuwse Bagno-denken behoeft een antwoord. De verlichte gedachten over het afschaffen/voorbijstreven (abolitionisme) van gevangenissen van een eeuw terug die de emancipatie van de toenmalige misdadiger tot doel hadden, lijken geheel en al uit het beeld. Toch ligt in een dergelijk utopisch denken over gevangenschap de sleutel om het ‘mogelijke’ te veranderen met het beeld van het ‘onmogelijke’ voor ogen.

Overblijfsel van een van de Franse bagno's in Guyane/Zuid-Amerika

Het betoog van Ben Vollaard op de opiniepagina van de NRC van zaterdag 17 juli 2010 (opinie-katern pagina 7) is vooral kwantitatief en het ethisch-sociaal element ontbreekt. Zijn vergelijking kunnen daardoor niet meer dan suggestief zijn. Dat wat zijn voorkeur heeft  is door middel van “harde” cijfers weergegeven, dat wat hij afkeurt wordt met een ongedocumenteerd verwerpen van hem onwelvallige cijfers afgedaan (“De veelgebruikte recidivecijfers zeggen niets”) of worden onmeetbaar genoemd (“Als we het opvoedende effect van het lange opsluiten in de criminaliteitscijfers proberen terug te zoeken, dan blijkt dat te klein om op te merken”). Ik denk daarentegen tussen de regels van zijn betoog te lezen dat het evident is dat er een effect op de samenleving is van het opsluiten van een veelpleger en dat het tegelijkertijd ook nodig blijft om zowel het gevangenisverblijf als de herintreding van een gestrafte als een opvoedende taak – in naam van de samenleving – te handhaven. Volaard doet in zijn opinie artikel het tegenovergestelde met deze stelling: “De grote klappers zijn te maken met selectief lang opsluiten, niet met behandelen.” En deze negatief bedoelde stelling wordt nog eens extra ondersteund door de redactie van NRC/Opnie met de kop “Lange celstraffen hebben gunstig effect” en de onderkop “Justitie Hulpverleners willen daders graag genezen van criminele neigingen maar dat lukt niet.”

Dit is wat er van het enigszins gemodereerde standpunt uit het volledige opinieartikel van Vollaard overblijft op de openingspagina van de internet versie van de NRC: "Resocialiseren? Ach nee, de criminaliteit bestrijd je met eenzame opsluiting." Stond deze samenvatting de auteur van het oorspronkelijke artikel voor ogen? Wellicht is het georganiseerd toeval dat de zoveelste opiniie-actie van Wilders er pal naast staat. Detail screen-shot gemaakt op NRC-site op 21/7/2010.

Ergo, het wachten is op kamervragen of een voorstel voor wetswijziging van de PVV en al die het politiek gunstig achten om daar aan mee te doen, om nu eens op te houden met “knuffelen” van misdadigers en dat “tuig keihard aan te pakken.” Bij aandachtig herlezen van het opinie-artikel van universitair wetenschapper Ben Vollaard, proeft men soms het  weinig academische en des te meer politieke venijn, neem dit zinnetje: “Zo houdt in de stad Utrecht de behandelmaffia het justitiebeleid in gijzeling.” Weer een andere zinsnede van Vollaard verdient bijzondere aandacht van de advocatuur die – naar wij mogen hopen – het nog steeds als hun taak zien om hun cliënten zoveel mogelijk buiten het gevang te houden: “De potentie om met selectief langer opsluiten de criminaliteit verder te doen dalen, is nog groot.” Ik lees er niets anders in dan ‘deportatie’ in plaats van ‘detentie’. Deportatie naar één van de de binnen Nederland gevestigde bagno’s of verbanningsoorden, waar er geen stuiver verspilt zal worden aan socialisatie, opvoeding, opleiding of herintreding, maar het enige nut en doel is het uit de samenleving weg halen en houden voor een zo lang mogelijke termijn, van misdadigers die zich aan have en goed van anderen durven te vergrijpen.

Ik chargeer hier doelbewust omdat het plaatsen van dit soort artikelen in het huidige politieke klimaat door een kennelijk onbezonnen wetenschapper, dit wellicht niet beoogde uiteindelijke effect kan hebben. Als ik op de website van het Algemeen Nederlands Persbureau het oorspronkelijke persbericht vind van het verschijnen van een studie van Vollaard “Het effect van langdurige opsluiting van veelplegers” , zijn daar al meer nuances te lezen als in de uiteindelijke oproep tot het geven van ‘je mening’ (“Zijn burgers gebaat bij het opsluiten van veelplegers”) van de NRC te vinden zijn:

“Uit eerder onderzoek blijkt dat de in deze studie aangetoonde verbetering van de maatschappelijke veiligheid door de veelplegeraanpak samen kan gaan met een beter leven voor de betrokken veelplegers. De langere tijd in de gevangenis biedt de mogelijkheid voor langdurige, intensievere behandeling, waaronder aanpak van drugsverslaving. Veelplegers lijken daar baat bij te hebben – al blijkt de behandeling voor verbetering vatbaar.”

Dat is weer een heel andere toon en een heel ander accent, dan het ‘lik op stuk’ aanpak artikel in de NRC. Ik heb nog niet de mogelijkheid gehad om al de honderd of zo pagina’s van dit rapport door te lezen en wellicht geeft dat een nog meer gemodereerd beeld. Wat hiermee weer duidelijk wordt is hoe in de afgelopen jaren condensaten van wetenschappelijk onderzoek en dan het liefst met “harde cijfers”, een rol gaan vervullen in de politieke praktijk. Oppervlakkig lezen van pakkende krantenkoppen en als het enigszins in de kraam te pas komt “hap” en al weer een bijtende politicus die iets onbegrepens verorbert heeft en tot beleid probeert te maken. Het wordt tijd dat wetenschappers en krantenredacties, om het even,  zorgvuldiger, meer doordacht, omgaan met het in het maatschappelijk debat plaatsen van onderzoeksgegevens…

In 1983 deed ik een poging om met behulp van een serie tentoonstellingen en kunst-installaties het gevangenisprobleem in al zijn aspecten voor een breder publiek zichtbaar te maken. In de Universiteits Bibliotheek Amsterdam – waar ik toen als conservator werkte – was er de tentoonstelling ‘Celdroom – een wereld zonder gevangenissen’ waar aan gevangenissen gerelateerde voorwerpen de achtergrond vormden voor het tonen van enkele honderden boeken uit vier eeuwen die het grote scala aan zienswijzen en ervaringen met betrekking tot gevangenissen en straffen toonde. Het was een aanzet tot nadenken en ook waarschuwing tegen al te simpele spontane nieuwe oplossingen voor een oud probleem. Het zou goed zijn in een andere vorm, met betere media en meer permanent zulk een mogelijkheid om inzicht te krijgen gestalte te geven. Ik kan mij voorstellen dat meerdere gevangenissen in Nederland een soort publieksruimte krijgen waar misdaad en straf in historisch perspectief getoond worden. Dat perspectief kan dan verschillende opvattingen van wat misdaad is en hoe er gestraft dient te worden, naast elkaar tonen. Enkelvoudige of synthetische representaties ontaarden in propaganda en dienen dus vermeden te worden. Dat zou ook een stap kunnen zijn in de richting van meer contact mogelijkheden van de buitenwereld met de binnenwereld van gevangenissen.

Read Full Post »