De krant en het logo zijn er al. Nu de nieuwe partij nog: VOLKS PvdA
Sinds de val van Job Cohen spant De Volkskrant (1) de kroon met het aantal berichten en vooral opinie-artikelen over de toekomst van de Partij van de Arbeid. Het is soms alsof die partij ‘van de krant is’, terwijl het traditioneel bij partij-communisten en -socialisten meestal andersom was: je had een partij en die partij ‘had haar/zijn eigen krant’.
Met ‘De Volkskrant’ is die krant is er dus al, het logo – bij deze- ook, nu enkel nog die nieuwe partij zelf. Of blijft het armoei met enkel een “vernieuwde” Partij van de Arbeid? Wellicht kan de Volkskrant zich stapsgewijs omvormen tot wat ooit het “Het Vrije Volk” (1945-1970) was. Het eigen dagblad van de naoorlogse Nederlandse sociaal-democraten. Door de PvdA zelf gesloopt in de zestiger en zeventiger jaren van de vorige eeuw, tot aan het gebouw op ‘t Hekelveld in Amsterdam waarin De Arbeiderspers, de uitgever van de krant en wat al niet meer, ooit gevestigd was, bekend als ‘De Rode Burcht’ (40 jaar gelden verkwanseld aan een hotelketen).
“Partij van de Afbraak” noemden wij de PvdA in onze Amsterdamse acties in de zeventiger jaren van de vorige eeuw tegen de sloop van hele volkswijken en binnenstadsgezichten met daarvoor in de plaats voor die tijd onbetaalbare flats in de verafgelegen Bijlmermeer. Het kostte een decennium voordat dat stads-afbraakbeleid langzaam omgedraaid werd in iets dat weer een beetje sociaal was. ‘Bouwen voor de buurt’ werd het genoemd, vaak ten onrechte geheel en al op het conto van partijgenoot Jan Schaefer (1940-1994) (2) geschreven, die – met zijn ervaring in het buurtactiewezen – het van buurtbakker tot wethouder en staatssecretaris gebracht heeft.
De sociaal democratie mag dan gedurende een eeuw veel opgebouwd hebben in Nederland, de laatste decennia lijkt zij vooral te werken aan de afbraak van haar eigen verworvenheden. ‘Sociaal-democratisch’ werd ‘sociaal-liberaal’ waarmee grote delen van ‘het volk’ aan de “vrije marktwerking” overgeleverd werden. Hele volksdelen bleken daar niet tegen bestand. Een sociale schifting was het gevolg: bovendrijvende zelfverrijkers en zinkende minimumlijders met daartussen een steeds verder slinkende ‘middenklasse’. De Partij van de Arbeid, een partij die het afgelopen jaar vaak zegt een partij ‘voor en van het midden’ te willen zijn, heeft dat ‘midden’ door haar politiek vrijwel om zeep geholpen.
De boven- en middenlagen worden ruim bediend door een scala van andere politieke partijen. Nu er sprake is van koerswijziging van de PvdA komt dan eindelijk de onderlaag van de samenleving weer in zicht? Kan het zo zijn dat een partij die zich zo sterk geassocieerd heeft met het bovengemiddelde, nu weer de verdediger van de nieuw ontstane onderklasse wordt? Een bestuurderspartij – vooral in de provincies en steden – die zich steeds onverdroten sterk gemaakt heeft om uitvoerder van regeringsbeleid te zijn, of zij zelf nu wel of niet daarin vertegenwoordigd waren. Is er toekomst voor zoiets als ‘de VOLKS PvdA?
Wat betekenen die derde letter dan? Nog steeds het woord ‘Arbeid’? Of kan de ‘A’, omdat er zo vaak gezegd wordt dat de idealen verkwanseld zijn en teruggegrepen zou moet worden op oude idealen, weer als vanouds komen te staan voor: ‘Arbeiders’? Het woord is bijna taboe in deze tijd. Nog in de zestiger jaren werd ‘de arbeidersklasse’ door radicale jongeren in de Provo-beweging weggezet als verburgerlijkte verslaafde consumenten, een door de geautomatiseerde economie voorbijgestreefde klasse: ‘Klootjesvolk’. Een oud woord dat al in de 16e eeuw gebruikt werd en dat volgens woord-historici verschillende betekenis kan hebben, van lager volk dat op een kluitje (klootje woont), lager volk dat enkel voor het seksuele leefde, kloot als onbeduidend persoon, klootjes-volck als bij Bredero in zijn kluchten, het lagere volk, schorrimorrie (schorremorry), uitschot.
De ‘Schorrimorrie Partij’, nee dat kan niet, het is woord recentelijk nog gekaapt door Wilders om de groep van ongewenste veelplegers van delicten aan te duiden en weg tezetten. Anderen gebruiken – van de weeromstuit – het woord als kwalificatie voor de PVV zelf. Nee, de PvdA is niet een kortstondig bestaande rebelse actiepartij, maar een instituut en daar waar het woord ‘arbeider’ niet erg geliefd is, is het woord ‘arbeid’ dat nog steeds. “Arbeid Adelt.” Logo en Logos zijn nu genoegelijk met elkaar in overeenstemming gebracht.
Een nieuw uit te vinden partij die Arbeid voor het Volk: VOLKS-PvdA.
Als dan de oude idealen van de sociaal-democratie terug gevonden zouden moeten worden, dan was, is en blijft het een elitaire aangelegenheid. Het Engelse ‘Fabianism’ een reformatorische socialistische beweging ter verheffing van de arbeidende stand als initiatief van sociaal voelende beter gesitueerde intellectuelen, vormde één van de peilers waarop de sociaal democratie in Nederland gebouwd werd. Van der Goes en Wibaut, ik noem hier maar twee namen uit de begin periode van de Nederlandse sociaal-democratie op het einde van de 19e eeuw, hadden banden met de Engelse ‘Fabian Society’. ‘Fabian Socialism’ is voor de latere partij-comunisten een misprijzende term voor een burgerlijke beweging, die echte revolutie uit de weg gaat en zaken als ‘privaat-bezit’ niet wenst aan te tasten en alle heil ziet in het vergemeenschappelijken van grondstoffen en productiemiddelen. Denk wel, daartegenover staat de figuur van ‘de arbeider’, door partij-communisten op het altaar gezet en aanbeden, maar zoals gebleken niet meer dan een afgodsbeeld. In naam van de ‘arbeidersklasse’ werd diezelfde arbeider gecommandeerd door een ‘nieuwe elite’ van de communistische partij, die de proletariërs naar het beloofde land van de toekomst zeiden te leiden, maar onderweg de weg volledig kwijt raakten.
Nee, dan liever een partij waarvan het elitaire karakter niet verborgen gehouden wordt, maar als onoverkomelijke paradox aanvaard wordt. Een partij waarvan een deel van stemmers misschien nog wel tot de arbeidende klasse kunnen horen, waar ook velen – die zichzelf niet meer als tot een klasse behorend zien – zich in kunnen vinden, waar volksvertegenwoordigers en bestuurders zich bewust zijn van hun bevoordeelde positie, waar het ledental groeit omdat het terugroepen van bestuurders en het tot de orde roepen van volksvertegenwoordigers, praktisch mogelijk wordt gemaakt, waar baantjesjagerij ingeperkt wordt door publieke sollicitaties naar ambten, waar …. het formuleren, bediscussiëren, aanpassen en toepassen van sociale, economische en culturele uitgangspunten voor beleid gezien wordt als de kern van het politieke bedrijf, waar het directe contact met de achterban gezien wordt als iets dat niet via een televisie talkshow tot stand kan komen… Zo’n opsomming komt zo niet tot een einde, maar het mag duidelijk zijn dat de nu voorgestelde haantjes- en hennetjes-kampen voor een nieuwe fractie en/of partijleider niet binnen het toekomstbeeld voor de PvdA dat ik voor mij zie, passen.
“HET VOLK dagblad voor de Arbeiderspartij” staat er in spiegelschrift op dit matrijs in de Rode Burcht aan het Amsterdamse Hekelveld. Als je goed kijkt kun je het lezen in de proefdruk “Brüning zegeviert in de Rijksdag.” Dat was in de jaren van de Weimar Republiek, waarbij Brüning van 1930 tot 1932 Rijkskanselier was als vertegenwoordiger van de Centrum Partij, waarbij de Duitse sociaal-democraten enige tijd Brüning en zijn harde economische crisismaatregelen met het bevriezen van lonen enzovoort, gedoogden, door niet tegen te stemmen in de Rijksdag. Het is natuurlijk toeval dat bij het zoeken naar een foto van de oude sociaal-democratische partijkrant, nu net dit beeld uit de tijd van de grote economische crisis van de dertiger jaren mijn oog trof.
—–
(1) screen shot van de web site van De Volkskrant op donderdag 23 februari 2012 en op de achtergrond de kenmerkende typografie van de krantennaam, die terug kan komen in het logo van de nieuwe ‘volkspartij’.
(2) Jan Schaefer was aanvankelijk lid van de CPN.
the limping messenger 